Categorie: Actueel

Daan Houwers is een van de vier regeneratieve boeren aan het roer van Lenteland-boerderij ’t Gagel op de lemige zandgrond van Lochem. Met zijn collega’s runt hij dit gemengde boerenbedrijf van 45ha met maar liefst 9 bedrijfslijnen: tuin, fruitgaard, boomkwekerij, dieren, cursussen, activiteiten, camping, horeca en winkel. Hun missie: boeren voor het leven. Onder vorig eigenaarschap was de boerderij een gangbaar melkveebedrijf met camping, maar sinds de overname door Stichting Lenteland in 2024 is ‘t Gagel een gemeenschapsboerderij. Het plan is er een modelboerderij voor rendabele regeneratieve landbouw van te maken.

Ontwerpkeuzes 

Wat Daan betreft is agroforestry de toekomst. Hij draagt dan ook de verantwoordelijkheid voor de boomkwekerij, de fruitgaard en de werkzaamheden aan het landschap. Het doel van het agroforestry ontwerp is zoveel mogelijk diversiteit aanbrengen op de productiegrond, op een manier die in elke fase van de opbouw en in een groot gedeelte van het jaar productie levert. Er is gekozen voor fruit- en notenteelt met op elke plantrij één cultivar als hoofdgewas, afgewisseld met akkers voor bijvoorbeeld pompoenen. De afwisseling tussen bomenrijen en kleinschalige akkers bevordert de gevarieerde structuur van het landschap en vergroot daarmee diversiteit van soorten. Er is tijd nodig om de toename van diversiteit in balans te laten komen. Daar houdt de begroting rekening mee. In het eerste jaar is 75% verlies van productie, door bijvoorbeeld vraat, ingecalculeerd. Dit percentage neemt elk jaar met 1% af en de verwachting is dat het in de toekomst rond de 60% zal blijven.

Een factor die dit ontwerp bepaalt is het karakteristieke Achterhoekse landschap. Daan, geboren in de regio, legt uit: We hebben het agroforestry systeem ingericht met in ons achterhoofd het coulisselandschap. De houtwallen aan de randen van het perceel trekken we door in het agroforestry systeem, maar dan met productiegewassen. Zo creëren we in ons ontwerp zoombosranden. Van de zijkant bezien, zul je in de toekomst een golvende beweging zien van hogere bomen, gevolgd door lagere bomen, fruitstruiken en een kruidlaag. De lijnen zijn zo georiënteerd dat mensen vanaf de dijk de overkant van het veld kunnen zien. Men wil hier immers een open landschap kunnen ervaren, aldus Daan.

Ook is overwogen welke gewassen goed in de markt liggen. Zo bestaat het overgrote deel van het kleinfruit uit blauwe bes en braam. Maar afnemers weten ’t Gagel ook al te vinden. Een aantal partijen stelde ons de vraag of we meerjarige kruiden, zoals munt en brandnetel, kunnen telen. Dat is natuurlijk een supermooie kans. De houtige gewassen staan 4 meter uit elkaar, dus daar tussen kun je een bed met meerjarige kruiden plaatsen. Zo bestaat je kruidlaag niet simpelweg uit gras, maar een productiegewas waar wij ons verdienvermogen nog verder mee kunnen diversifiëren

Boomkwekerij

Hiernaast zet Daan een boomkwekerij op volgens het principe van ‘air-prune boxes’. Het bestaat uit twee gestapelde palletranden, waarvan de onderste lucht bevat. De penwortel van een zaailing stopt met groeien zodra deze lucht raakt en maakt dan een stevig wortelgestel in de breedte. De focus ligt op autochtoon inheemse zaden, om stevige bomen met hoge genetische diversiteit in het landschap toe te voegen. Deze zullen op het eigen perceel worden gebruikt, maar ook worden verkocht voor de aanplant van andere agroforestry systemen of natuurontwikkelingsprojecten en als onderstam voor kwekers. Enkele voorbeelden van bomen die nu gekweekt worden zijn hazelnoot, mirabelpruim en lijsterbes.

Aanplant en onderhoud

In november 2024 is de eerste 5ha in drie dagen tijd aangeplant met een plantmachine: 4000 bomen in totaal, waarvan 1000 productie en 3000 supportbomen, zoals zwarte els. Supportbomen kunnen verschillende functies hebben, zoals stikstofvastlegging, windbescherming en het leveren van snoeimateriaal voor mulch. Ondanks de kostenbesparende keuze voor beplanting zonder boombescherming zijn de eerste resultaten positief en is er weinig onherstelbare vraatschade aangericht. Omdat we zo veel zo dicht op elkaar hebben geplant, is er meer aanbod dan de hazen op kunnen. Ook hebben we knotwilgen aan het begin van enkele lijnen gezet, dat vinden ze veel lekkerder.

De trekker komt zo min mogelijk op het veld, maar gedeeltelijke mechanisatie van onderhouds- en oogstwerkzaamheden is nodig om de manuren te beperken. Daan heeft zijn oog al laten vallen op efficiënte oogstmachines, zoals takkenschudders. Toch werkt hij ook graag handmatig. Zo kun je veel beter zien hoe het gaat met de planten, waar je je plannen vervolgens weer op aanpast. Op den duur zal er ook vee tussen de bomen lopen en een deel van het snoeiwerk verrichten en het land regeneratief begrazen.

Een boodschap die Daan geeft aan andere boeren die overwegen met agroforestry te beginnen: blijf kijken en wees flexibel met je plannen. Het is zo vet om te zien hoe snel het systeem reageert, als je het maar de kans geeft. En een toekomstdroom die hij zelf nog heeft? Een stuk afgegraven moerasgebied waar we wilde gagel weer kunnen laten groeien!

Tijdens de ‘farm finance’ cursus op 22 en 23 november leer je alle basisprincipes voor financiële planning voor complexe boerenbedrijven. Concreet kijken we hoe je Excel en Moneybird (of een vergelijkbaar boekhoudkundig programma) daarvoor kunt inzetten. We duiken in de structuur van een boerderijbegroting, delen onze eigen cijfers en je leert hoe je met aannames vooruit kunt plannen. We laten zien hoe je scenario’s kunt inbouwen en aan de hand daarvan passende bedrijfsbeslissingen kunt nemen.

Nadat we de eerste dag uitgebreid bij de begroting hebben stilgestaan en hebben laten zien hoe je die zelf kunt opbouwen, besteden we op dag 2 ook aandacht aan de boekhouding en het updaten van je financiële plan. We kijken ook naar passende bedrijfsvormen en financiële risico’s. En uiteindelijk naar hoe je je financiële plan vertaalt naar een bedrijfsplan (voor mogelijk verschillende investeerders). Alle voorbeelden die we delen in de cursus zijn gebaseerd op echte, gegronde financiële voorbeelden van Boerderij Bodemzicht en ‘t Gagel.

De kosten van de cursus zijn inclusief koffie en thee, heerlijke lunches van de boerderij en een middagsnack.

Boek deze cursus hier of bekijk hier het hele cursusaanbod!

Bezoek in 2 uur onze boerderij en leer meer over de ‘no-dig market garden,’ holistische begrazing, boomkwekerij en de laatste ontwikkelingen op de boerderij. En stel je vragen over regeneratieve landbouw.

De vergoeding die wij vragen is €20 p.p. inclusief koffie en thee (kinderen gratis, al is de rondleiding niet zo geschikt voor erg jonge kinderen).

Hier vind je alle rondleidingen van 2025.

In het weekend van 27 en 28 september starten we met deze tiendaagse allround cursus. In deze long course worden alle belangrijke (theoretische en zakelijke) delen van het regeneratief boeren doorlopen, kernprincipes meegegeven en gezamenlijk gekeken naar opties voor het starten van een regeneratief bedrijf. “How to start a regenerative farm” stelt je in staat jouw leven in een regeneratieve richting te sturen die bij jou past. Je formuleert samen met andere zeer gemotiveerde en betrokken mensen jouw regeneratieve stappenplan. Je werkt daarbij veel in groepjes. We hebben eerder gezien dat relaties voor het leven zich vormen tijdens deze cursus.

De cursus start met een inleiding in het Antropoceen, de filosofie van regeneratie en een farm tour op ‘t Gagel. Daarna wordt er een introductie gegeven op het schrijven van je holistische context die je gedurende de cursus uitwerkt. In de derde en vierde sessie wordt er stilgestaan bij land: hoe werken ecosystemen en hoe kan permacultuur je helpen bij het ontwerpen van je eigen boerderij. In de vijfde sessie staan we stil bij holistisch management en lean management als de regeneratieve tools voor het nemen van belangrijke bedrijfsbeslissingen. Daarna gaan we in op mogelijke regeneratieve bedrijfslijnen, zoals de ‘no-dig market garden,’ kippen, bomen, varkens, fruit en andere opties, en kijken we naar de bijhorende infrastructuur. Op dag 8 besteden we aandacht aan de markt en financiële planning. Je leert hoe je een gedegen begroting opzet voor jezelf en mogelijke investeerders. In sessie 9 delen we onze opzet voor een regeneratief bedrijfsplan en onze eigen reis naar ‘t Gagel. De laatste dag staan we stil bij sales, marketing en wet- en regelgeving. Iedereen krijgt ook 30 min aan individuele coaching. Er wordt ook, waar mogelijk, op maat advies gegeven voor opties voor toegang tot land en financiering.

Wij denken dat deze long course (vooral binnen en theoretisch) in combinatie met een leerlingboertraject (vooral buiten en praktisch) je een goede basis geeft om een regeneratieve boerderij te starten.

De kosten van de cursus zijn inclusief koffie en thee, lunches van de boerderij en een middagsnack.

Boek deze cursus hier of bekijk hier het hele cursusaanbod!

We hebben onze eieren laten testen en die zitten gelukkig ruim onder de PFAS-norm. Ze zijn dus veilig om te eten!

Maar het is wel de wereld op zo’n kop: in zo’n vervuilde wereld leven dat wordt gesteld dat kippen geen wormen meer mogen eten en waarbij de bio-industrie als oplossing wordt gepresenteerd. Er is nog veel werk te doen!

Maar in ieder geval hoef je je geen zorgen te maken over onze eieren. Koop de verse eieren van onze blije buitenkippen in onze boerderijwinkel die elke vrijdag en zaterdag van 10 uur tot 17 uur open is

Een geheel verzorgd weekend retreat rondom de wilg, waarin we je meenemen op een verbindende reis door middel van ambacht, wildpluk, verhalen en vuur. Met daarbij inbegrepen:

– rondleiding op ’t Gagel
– cursus wilgenmand vlechten met Josje van Leeuwen & Lissa Smit
– workshop ‘De wilg – medicinaal, ecologisch, ambachtelijk’
– wildpluk workshop met herbalist Leoniek Bontje
– samen koken en eten (ontbijt, lunch, diner)
– overnachting in belltent of je eigen kampeermiddel

Kosten €495 voor het hele weekend. Dit is inclusief 2 overnachtingen op de campingen, 5 heerlijke maaltijden, 3 workshops en een rondleiding.

Boek het weekend via deze link. 

Zondag 11 mei hebben we Open Dag op ’t Gagel! We hebben van 13 tot 17 uur een prachtig programma met boerderij updates, rondleidingen, demonstraties, heerlijk eten van het land, muziek, film, een kinderprogramma, plantjes en heel goed gezelschap. En je moeder is natuurlijk ook van harte welkom!

Meld je aan via deze link!

Wil je professioneel aan de slag met regeneratie maar niet per se boer worden? Speciaal voor jou hebben we dan een driedaagse cursus holistische context schrijven op 16, 17 en 18 mei.

Tijdens deze drie dagen op ‘t Gagel schrijf je je eigen holistische context onder begeleiding van Anne en Ricardo en in groepjes.

Lees hier meer over de cursus of meld je hier direct aan.